New project: T-34-85 "Delije"
Jak zwykle na początku - zapraszam na profil Facebook AFVs in miniature - w przeciwieństwie do tej strony jest aktualizowany na bieżąco!
First of all - I'd like to invite you to my Facebook profile AFVs in miniature - it's updated on regular basis, not as this page.
Cześć,
Nowy rok – nowy warsztat. ;-) Zaczynam serię modeli związanych z wojną w Bośni na podwoziu T-34 - będą co najmniej dwa T-34-85 i... jeszcze coś. Ale nie zapeszajmy. Na razie skupmy się na pierwszym bohaterze i na samej historii T-34 w Jugosłowiańskiej Armii Ludowej i po upadku Jugosławii.
Hi guys,
New year means a new project on the workbench. I'm starting a series of models of T-34 family vehicles connected with war in Bosnia. For sure there will be at least two T-34-85 and... something else. But let's not jinx it and today let's focus on the first one and on the history of the T-34 in Yugoslav service.
Długo można by pisać o T-34 i jego bojowej historii na naszym pięknym świecie. To czołg legenda, który znaczna część modelarzy-pancerniaków ma na swojej półce w tej czy innej wersji. Wiedziałem, że kiedyś będę musiał zbudować jugolskiego T-34, ale że będzie to ten konkretny wóz zadecydował zupełny przypadek. O tym może jednak nieco później, a tymczasem rzućmy okiem na historię „trzydziestki czwórki” w Jugosłowiańskiej Armii Ludowej.
T-34 is a legendary tank which fought in countless wars all over the world. I have already built at least 10 T-34s when I was younger but for a few years I have been sure I would build more - but this time directly from ex-Yugoslavia. T-34s in Yugoslavia have a very long and interesting history.
T-34 w Jugosławii
Armia Jugosłowiańska korzystała z T-34, zarówno w wersji z działem 76- jak i 85 mm już w trakcie II Wojny Światowej. W wozy te wyposażona była 2. Brygada Pancerna walcząca razem z Armią Czerwoną. Do 1947 roku JNA posiadała nieco ponad setkę T-34, głównie T-34-85. W 1947 roku do Jugosławii przybyła dostawa 308 kolejnych czołgów.
Tu zaczęły się pierwsze problemy, bowiem około połowy wozów nie była wcale nowymi czołgami, a w najlepszym razie po generalnych remontach. Trafiały się też pojazdy całkowicie wadliwie, z uszkodzonymi silnikami czy akumulatorami. Co więcej, papierów do czołgów także nie było, więc Bóg jeden raczył wiedzieć kiedy dany egzemplarz był wyprodukowany, ile remontów przeszedł, jaki jest jego stan etc. – zupełnie jak z autami od wielu naszych handlarzy.
Yugoslav forces had been using T-34s since late World War II - both with 76mm and 85mm guns. Those vehicles were in service in the 2nd Tank Brigade which fought together with the Red Army. Until 1947 YPA had about 100 T-34s, mostly T-34-85. In 1947 Yugoslavia ordered 308 more T-34s.
The biggest problem with them was that more than a half of those vehicles weren't new. A lot of them were just refurbished vehicles, some of them were damaged. Also there were no documents which could show how many repairs had each tank undergone, how old it was, etc.
W drugiej połowie lat 50-tych połowa z tych wozów była uziemiona przez awarie, a jugosłowiański przemysł nie był w stanie sprostać ich obsłudze z jednej strony, z drugiej zaś – produkcja małoseryjna części zamiennych była po prostu nieopłacalna. Wprawdzie w tym okresie JNA przeszła znacząco w stronę amerykańskiego sprzętu, jednak T-34 wciąż stanowiły około 1/3 jej parku czołgowego.
W tym okresie Jugosławia podejmowała mimo to szereg prób modernizacji T-34 – np. testując montaż działa 90 mm, przerobienia tych wozów na pojazdy rozminowania, czy próbując stworzyć własny czołg na bazie T-34, czyli tzw. Vozilo A. Ale to wszystko tematy na osobne historie…
 |
| Interesting T-34-85 modification |
In 1948 Yugoslavia broke off relations with the USSR. It had about 425 T-34-85 tanks, a production license of this tank, and hardly tried to produce spare parts for T-34 on its own. By the way, the first and the oldest Yugoslav T-34-85 can be recognized by its serial numbers - from 2500 to 2925.
In the mid 50s almost half of Yugoslav T-34s were damaged or grounded because of technical breakdowns. Yugoslav industry couldn't cope with servicing them and small-scale production of spare parts was uneconomic. At this time T-34s accounted for almost 1/3 of Yugoslav tank power.
There were many interesting modernization projects for Yugoslav T-34s, e.g. arming it with 90mm gun, or an attempt to build the first Yugoslav tank based on T-34 - Vozilo A. But those are stories for another time... ;-)
Nowe życie dla jugosłowiańskich T-34
W latach 60-tych Jugosławia na powrót zbliżyła się z ZSRR, co zaowocowało dużymi kontraktami zbrojeniowymi. W JNA pojawiają się m.in. PT-76, T-55 i cała masa innego sprzętu. Powrócił więc temat T-34, który przy zastosowaniu nowoczesnej amunicji mógłby zastąpić 600 czołgów M4 Sherman. Dodatkowo pojawiła się w ten sposób perspektywa nabycia części i modernizacji pozostających na stanie JNA 422 czołgów z dawnych dostaw.
Ostatecznie w 1966 Jugosławia kupuje 600 czołgów T-34-85, oznaczanych często jako T-34B. Wraz z nim zamówiono zapas amunicji podkalibrowej i kumulacyjnej. Czołgi były dostarczane w latach 1966-68 w partiach po 200 egzemplarzy. Otrzymały numery rejestracyjne 99.., 18… i 19… - po tym można rozpoznać, z którego roku jest dany pojazd – przynajmniej teoretycznie.
Te zakupy pozwoliły także na częściowe zmodernizowanie starszych T-34 do standardu „B”. W kolejnych latach wozy te otrzymywały nowe koła jezdne, radia, silniki (zakupione m.in. w Polsce), mocowania KM Browning na wieży i kilka innych modyfikacji. Jednak do 1991 roku nie udało się w pełni zunifikować wszystkich T-34.
In the 60s Yugoslavia restored its relations with the USSR, which resulted in big military contracts. YPA was in that time rearmed again with Soviet equipment - PT-76 and T-55 tanks, ZSU-57-2 AA guns, BRDM-2 armored vehicles and so on. It was also a chance for a new life for old T-34s, which after modernization could replace old M4 Shermans.
1966 Yugoslavia bought 600 brand new T-34-85s. They were sometimes called T-34B. There was also a big order for new subcaliber and cumulative ammunition for 85mm guns. New T-34s were delivered between 1966 and 1968 in a series of 200 tanks each. They were given registration numbers starting with 99.., 18... and 19... - this is how we can recognize in which year a particular tank was delivered.
This also allowed them to modernize older T-34s to the "B" standard. Tanks were equipped with new road wheels, radios, engines (which were also bought in Poland), MG Browning mounts, etc. Not all T-34s were modernized to "B" standard before the breakup of Yugoslavia.
Zmierzch T-34 po upadku Jugosławii
Co by nie mówić – W 1991 roku T-34 był czołgiem kompletnie przestarzałym i nieprzystającym do ówczesnego pola walki. Teoretycznie – bo jak pokazała praktyka na bałkańskim polu walki odnalazł się wyjątkowo dobrze.
Specyfika tamtejszych konfliktów, które miały charakter na poły pozycyjny, bez wielkich operacji i ofensyw sprawiła, że poczciwy T-34-85 spełnił się jako mobilne (lub niemobilne – jak się np. popsuł) wsparcie ogniowe.
Spotkałem się nawet z historiami, które traktuję jako anegdotę, niemniej jednak w pewnych specyficznych warunkach – rzekomo – serbscy dowódcy woleli dostać do wsparcia T-34-85, który był wyższy, a przez to np. był w stanie strzelać powyżej pól kukurydzy, które w północnej Bośni są dość częste, albo przez inne przeszkody terenowe – w przeciwieństwie do np. M-84. Zresztą, jeśli strzelamy do ziemianki lub budynku, to po co marnować na taki cel pocisk 125 mm, skoro mamy na składzie całe stosy amunicji 85 mm?
Do takich zadań T-34-85 nadawał się wyśmienicie i takie też funkcje w latach 1991-1995 pełnił. Przy tym, jak każdy typ pojazdu z tych lat i tego miejsca nie uniknął wielu ciekawych modyfikacji.
Historia T-34 na Bałkanach, czy bardziej wąsko w Bośni, kończy się wraz z układem pokojowym w Dayton, po którym nastąpiło masowe kasowanie starego sprzętu wojskowego, by sprostać narzuconym na tamtejsze państwa ograniczeniom. W ten sposób większość z ponad 1000 ex-Jugosłowiańskich T-34 trafiła na żyletki.
In 1991 when the breakup of Yugoslavia began, the T-34-85 was a totally outdated tank. Theoretically - because in practice it found itself well on the Balkan battlefields.
The specificity of conflicts in the former Yugoslavia made the T-34-85 used as a fire support vehicle. Sometimes it was used as a mobile (or immobilized - when it broke down) artillery. This was its main role during the 1991-1995 wars.
A lot of T-34-85 which took part in those conflicts had interesting modifications like additional rubber armor etc. The history of T-34-85 in former Yugoslavia states ended with the Dayton agreement which forced them to scrap much of their military vehicles.
Model i oryginał
Wybór T-34-85 z RFM w wersji z fabryki nr 174 nie był podyktowany merytoryką – wypatrzyłem go na czarnym piątku w 2021 r. i zacząłem szukać oryginału pod ten model. Musiał to być wóz, który posiadałby zasłonięte większość cech charakterystycznych pojazdów z Omska. Nie może dziwić, że w oczy rzucił mi się ten pojazd. A ponieważ po drodze wyszło kilka innych fotek – wybór stał się już oczywisty.
Ten konkretny T-34 należał do kompanii czołgów 2. Posavskiej Brygady Piechoty. Jednostka miała swoją siedzibę w mieście Samac, nad rzeką Sawą i była częścią Wschodniobośniackiego Korpusu VRS.
Brygada walczyła głównie w północnej Bośni, ale jej wydzielone pododdziały, podobnie jak z innych jednostek „zwiedziły” większość istotnych pól bitewnych w Bośni. Charakterystyczną cechą jej „pancernej pięści” jest fakt, że większość T-34-85 posiadała bardzo porządnie wykonane gumowe dopancerzenia.
I chose T-34-85 from RFM not because of accuracy, but... because of Black Friday promo. I knew that this particular version of T-34 was rather rare in YPA, so I had to find a vehicle which had its details covered up e.g. with rubber armor. This is how I decided to build this particular T-34-85 - "Delije" from 2nd Posavina Brigade. This unit had its HQ in Samac in Northern Bosnia. The brigade was part of East-Bosnian Corps VRS.
Osobiście nie byłem w stanie stwierdzić w 100% z jakiej fabryki wyjechał ten konkretny wóz – sądząc po wentylatorach z tyłu wieży to mógł być zakład nr 183., ale niekoniecznie. Poza tym pojazd posiada dużo cech typowego jugosłowiańskiego T-34B, czyli m.in. nowe koła jezdne (być może wszystkie, ale też niekoniecznie) czy mocowanie km Browning na wieży.
Zgłosiłem się o pomoc do Kolegi JSJ z Modelworka, który potwierdził moje bardzo, bardzo luźne przypuszczenia, co do rodowodu wozu z Niżnego Tagiłu – zwracając uwagę na kształt osłony lufy z charakterystycznymi rowkami załamującymi się w kierunku lufy i pozycjonując wóz jako wyprodukowany między styczniem – październikiem 1945 roku.
I couldn't figure out which version of T-34-85 it is, but I suspected that it may be produced in Factory no. 183. I've talked about it with a T-34 expert who judged that this vehicle really was from that factory. This tank was probably produced between January - October 1945.
Przyjmując ten argument, a zarazem mając świadomość, że 90% cech charakterystycznych dla tego wozu skryje guma muszę przygotować się na stosunkowo niewielkie przeróbki:
- przedłużenie rowków na osłonie lufy.
- przerobienie kopułki dowódcy na odlewaną, z jednoczęściowym włazem.
- skrócenie dachu wieży
Poza tym wóz będzie trzeba upodobnić do standardu jugosłowiańskich T-34B no i wozu ze zdjęcia:
- mocowanie km Browning na wieży
- inny układ uchwytów na tylnej ścianie wieży (częściowo, a może nawet całkiem ukryje to guma)
- dodatkowa charakterystyczna skrzyneczka na burcie kadłuba.
- ogumować wszystko, zasłaniając tym samym 80% modelu… ;-)
- wymienić koła na późny typ
I could only agree with his arguments, it was even easier when I realized that 90% of its characteristic details will be covered with rubber. :-) Anyway there will be some necessary modifications of the model:
- I have to rework a bit the gun cover
- I have to change the commander cupola and make a later-style, cast cupola.
- I have to shorten the turret's roof
There is also some characteristic details for typical Yugoslav T-34B to be added:
- MG Browning mount on the turret ventilators
- different arrangement of rear-turret handles
- additional small box on the hull side
- late-style road wheels
- and of course A LOT of rubber armor. :-)
Poza modelem RFM do tego niecnego celu mam koła Miniartu, lufę Abera, liny holownicze Eureki i spory zapas folii magnetycznej 0,4 i 05 mm… ;-)
Besides the model I also have an Aber gun barrel, Eureka XXL towing cables, Miniart wheels and a big stock of magnetic foil... :-)
Jeśli podobają Ci się moje modele i artykuły możesz wesprzeć mnie symboliczną kawką, żebym miał siłę zarywać noce i wyszukiwać, a potem budować ciekawe modele!
Buy me a coffe!
If you like my works and articles you can easily support me with a symbolic coffee so that I can spend the next nights on searching for and then building interesting models!
Komentarze
Prześlij komentarz